Yapay zeka, ilk olarak 1956 yılında ABD’de düzenlenen Dartmouth Konferansı’nda bir grup bilim insanının bir araya gelmesiyle oluşturulan bir terim olup; öğrenme ve akıl yürütme süreçlerinin insan zekasını taklit ederek bilgisayar sistemleri tarafından sağlayan bir bilim dalıdır. Günümüzde başta askeri, otomotiv, robotik ve tıp olmak üzere pek çok alanda yapay zeka uygulamalarını görmekteyiz.
Son yıllarda yapay zeka hayatımızın her noktasına var olmaya başladı. Akıllı telefonlar, bilgisayarlar, internette yapılan her türlü faaliyetler; sosyal medya araçları, Google, banka kartları, sağlık bilgileri gibi yaşantımız süresince yaptığımız her şey bu teknolojiler tarafından kaydedilmekte. Toplanan bu veriler sayesinde aradığımız bilgiye daha çabuk ulaşabilmekte, kişisel beğenimize uygun ürünler tavsiye edilmekte, gideceğimiz yere trafik olmayan yoldan ulaşmak için rota çizilmekte ve daha birçok uygulama ile yapay zeka hayatımızı kolaylaştırmaktadır. Aynı zamanda tüm verilerimizin ABD’de bulunan Utah Data Merkezi’nde depolandığını bilmeyen yoktur diye düşünüyoruz. Biz farkında olmadan hayatımızın her alanına girmeye devam ediyor: Peki, yapay zekanın en etkin kullanılabileceği alanlardan biri olan sağlık alanında bu teknoloji nasıl ilerlemekte?
Sağlıkta Bizi Ne gibi Teknolojik Değişiklikler Beklemekte?
Yapay zekanın ilk teknolojik çalışmalarından biri sağlık alanında yapılmıştır. Sağlığın insan hayatı için ne denli önemli olduğunu göz önüne aldığımızda, hakkımızda toplanan veriler ile sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi için en etkin çözümü bu teknolojiler verebilir. Giyilebilir teknolojiler ile tansiyonunuz, nabzınız gibi viral bulguların hekim ya da hemşireniz tarafından sürekli takip edilmesini sağlanacak; ‘kişiye özel tıp’ kavramı ile tedavi yöntemleri hızlı şekilde belirlenecek; kanser gibi ölümcül hastalıkların teşhisinde yapay zeka algoritmalarının kullanımı gelişim gösterecektir. Hekim ve hemşirelerin yerini tamamen olmasa da yapay zeka uygulamaları alabilir mi?
Da Vinci Cerrahi Sistemi
Yapay Zekanın sağlık alanında ilk robotik örneklerinden biri Da Vinci Cerrahi Sistemidir. Da Vinci Sistemi, cerrahın bilgisayar üzerinden işlemi tanımlaması ile robotun ameliyatın tüm aşamalarını yapması demektir. Robotik cerrahinin sunduğu minimal girişim ile hastalar üzerinde daha az cerrahi yara ile ameliyat tamamlanmakta ve ameliyat sonrası enfeksiyon oranı daha az görülmektedir. Da Vinci, Türkiye’de de en az 23 hastanede bulunmaktadır.
Tıbbi Görüntüleme
Önemli tıbbi alanlardan biri olan tıbbi görüntüleme; birçok hastalığın teşhisi sürecinde zorunlu tetkiklerden biridir. Özellikle günümüzde gittikçe yaygınlaşan kanser türlerinde önemli bir yeri olan radyolojide yapay zeka uygulamalarının başında Konvolüsyonel Sinir Ağı çalışması yer almaktadır. Görüntü analizleri ve sonuçlarının değerlendirilmesinde zaman ve doğruluk faktörü, Konvolüsyonel Sinir ağı mimarisi ile süreci hızlandırmaktadır. Bu anlamda, Konvolüsyonel Sinir Ağı çalışması özellikle çeşitli kanser türlerinin tedavi süreci yönleriyle araştırılmaya devam etmektedir.
Hasta Kayıtları
Hasta kayıtlarının analiz edilerek, hastalıkların erken teşhis ve tedavisi ve hastaların sürekli kontrol edilmesi; sağlık hizmetlerinin kalitesini artırmaya yönelik etkin çalışmalardan biridir. Elektronik ortamda tutulan hasta verilerinin, diğer tüm platformdaki sağlık bilgileriyle birlikte analiz edilmesi ile büyük veri analizi sağlanabilmektedir. Yapılan çalışmalardan biri olan ‘karar destek tabanlı sistem çalışması’, kalp yetmezliği bulunan hastalar için yetmezliğin tipini belirleme, önem değerlendirmesi, puan tabanlı tahmini, kronolojik takip karşılaştırması, kısa ve uzun vadede öngörü ve tedavi kılavuzu içeren bir çalışmadır.
Bu anlamda, Türkiye’de oluşturulan e-Nabız sistemi, hastaya ilişkin verileri tek bir platformda toplamayı amaçlayarak hastanın sonraki teşhis ve tedavilerinde zaman tasarrufu ve hız sağlamaktadır.
Tıp Alanında Yapılan Diğer Yapay Zeka Uygulamaları ve Kullanım Alanları*
CASNET: Glokom göz hastalığının tanısı
IRIS: Glokomlu hastalar için danışmanlık sistemi
PUFF: Akciğer hastalıkları tanısı
PIP: Böbrek hastalıklarının tanısı
Digitalis Therapy Advisor: Diyaliz Uygulamaları
EXPERT: Romatoloji, oftalmoloji ve endokrinoloji alanları
OBEZBOLIV ANIYE (ANASTHESİA): Anestezi metodu seçimi
LEDI-2: Yoğun bakımda olan hastayla ilgili kararlara destek
UMDES: Ülser hastalığının tanısı ve bakımı
JOSEPH: Tıp Fakültesi dördüncü sınıf öğrencilerine EKG okumayı öğretmek
ONCO-HELP: Kişisel tümörlerin tanı ve tedavisi
PHARM-2: İlaç tedavisinde karar destek
QUAWDS: Yürüme analizi yaparak, felç, kas kusurları gibi olguların tanısı
XDIS: Hekimlere tanı koyma sürecinde yardımcı olmak
SETH: Uyuşturucu ilaç zehirlenmelerinin tespiti
*Kaynak: Diken A.O. 2019. Sağlıkta İleri Teknoloji Uygulamaları, Sf. 18-19, Ankara.
Bilim kategorisinde bulunan diğer içerikleri de okumanızı tavsiye ederim !
