Fobi ismini Yunanca korku tanrısı olan Phobos’tan alır. Fobi, bireyin durumlara, canlı-cansız varlıklara, mekanlara, olgulara yönelik hissettiği gerçekle orantısız yoğun kaygı durumudur. Bir tür kaygı bozukluğudur. Fobinin yaşattığı yoğun kaygı genellikle çok fazla panik, nefes alamama gibi etkiler şeklinde kendini gösterir.
Fobi Nasıl Oluşur?
Korkunun nesnesi ile karşı karşıya kalma durumundan kaçınma davranışın bireyin gündelik hayatını etkilediği zaman fobiler ortaya çıkmaktadır. Korkuya oranla çok şiddetlidir. Bireylerin hayatlarını her yönden etkilerler hatta bireyin o an yaşadığı yoğun kaygı kalıcı sağlık problemlerine yol açabilmektedir.
Neden Oluşur?
Genellikle travma kökenli olarak oluşmaktadır. Erken dönemde ya da yetişkinlikte yaşanılan korku dolu olayların tekrar yaşanmasından kaçınma durumuyla fobi oluşumu başlar. Öğrenme yoluyla da birey fobi geliştirebilir. Uzun süre fobisi olan birisinin yanında kalmak özellikle çocukluk çağında buna şahit olmak fobi geliştirmeye neden olabilir. Bunun yanı sıra psikoloji de fobilerin nedenleriyle ilgili oldukça farklı tezler vardır. Örneğin Jung’a göre fobiler atalarımızın yaşadığı olayların bize mirasıdır. Yani birey köpekten korkuyorsa bu onun kuşaklar önceki atasının yaşadığı bir köpek ya da benzeri vahşi hayvan saldırısında korku derecesinin genlere aktarılarak iletilmesinden dolayıdır. Jung’ın ‘Kollektif Miras’ adını verdiği bu kavram sebebi açıklanamayan fobilerin anlaşılmasında kullanılabilmektedir.
Kaç Çeşit Fobi Vardır?
Litaratürde yüzlerce olmasına rağmen fobiler temelde ikiye ayrılırlar: Özgül fobiler ve karmaşık fobiler.
1 – Özgül Fobiler
Net ve belirli nitelikte ki varlık, durum ve olguya yönelik fobilerdir. Köpek, örümcek, kedi, yılan gibi hayvanlara yönelik, suya girme, yüksekten korkma, trafikten korkma gibi durumlara yönelik fobiler, özgül fobilerin en yaygın görülenleridir. Sadece kırmızı benekli altı bacaklı örümceklerden korkmak gibi son derece öznel fobilerde vardır.
2 – Karmaşık Fobiler
Özgül fobilerin aksine bireyin korku ve kaygısı tek bir nesneye değil daha karmaşık ve birden fazla olguya yöneliktir. Karmaşık fobinin en yaygın örnekleri sosyal fobi ve agorafobidir.
a) Agorafobi
Bireyin kolayca kaçıp kurtulamayacağını hissetiği mekanlara karşı duyguğu yoğun kaygıdır. Birey kapalı dar alanlarda olmaktan korkutuğu gibi avm, konser alanı, dolmuş durağı gibi mekanlara yönelikte olabilir. Agorafobiye genellikle yoğun panik hali eşlik etmektedir. Kişi olduğu mekanla ilgili korku duymaya rahatsız olmaya başladığında panik nöbetleri geçirmektedir. Bu panik nöbetleri kalp krizine sebep olacak kadar yoğun olabilir. Bireyler hem yaşadıkları korku hem de panik nöbetlerinden dolayı fobileri güçlenir ve böyle mekanlardan daha fazla çekinmeye başlarlar.
b) Sosyal Fobi
Bireyin belirli sosyal şartlara karşı hissettiği yoğun kaygı durumudur. Düğünler, konferanslar kalabalık ve gürültülü olaylarda, topluluk önünde konuşma gibi durumlarda ortaya çıkabilir. Sosyal fobinin arkasında genellikle yanlış ve abartılı inançlar vardır. Alaya alınacağını düşünme, gülünç duruma düşme gibi orantılı olmayan yanlış inançlara sahiptirler. Bu sebeple birey kendini sosyal alanlardan soyutlamaya başlar.
Fobi Nasıl Tedavi Edilir?
Düzeyine göre tedavi şekilleri değişmektedir. Hatta özgül fobilerde, fobinin nesnesi günlük hayatta yer almıyorsa tedaviye ihtiyaç bile duyulmayabilir. Örneğin yılan fobisi çok yaygındır ancak şehirlerde yaşayan bireylerin yılanla karşılaşma ihtimali çok düşük olduğu için çoğu zaman tedaviye ihtiyaç duyulmamaktadır. Bununla birlikte genellikle çeşitli psikoterapi teknikleriyle tedavi edilmektedir. Tedavi yöntemleri arasında en yaygın olanları bireyin yavaş yavaş ve kademe kademe sistemli olarak fobi nesnesiyle yüzleştirildiği Sistematik Yaklaşım, göz hareketleriyle duyarsızlaştırılma çalışmalarının yapıldığı Emdr tekniği, fobiye yönelik yanlış inançların düzeltildiği Bilişsel Davranışçı Terapi yöntemleri kullanılmaktadır. Fobi kesinlikle bireyin cesareti, karakteri ya da zayıflığıyla ilgili bir durumdur. Eğer fobiniz varsa ve günlük yaşamınızı olumsuz şekilde etkiliyorsa tedavi olmayı düşünmelisiniz.
Nedir? kategorisinde bulunan diğer içerikleri de okumanızı tavsiye ederim !
