CPU – Central Processing Unit

Akıllı telefonlarda, tabletlerde, oyun konsollarında, televizyonlarda komut sistemiyle çalışan ve belirli fonksiyonları bulunan bütün elektronik cihazların bir işlemcisi (CPU) vardır. İşlemci hızı ve gücü belirleyen en önemli birimdir. CPU’ya bilgisayarın beyni de diyebiliriz. CPU zarar gördüğünde cihazın fonksiyonları bozulur ve çalışmaz duruma gelir.

CPU nedir?

Bilgisayarların işletim sistemini ve diğer programlarının çalışmasını sağlayan ve birimlerin kendi arasındaki veri akışını kontrol ederek veriyi işleyen donanım birimine Merkezi İşlem Birimi “Central Processing Unit” (CPU) denir. Günümüzde CPU yerine daha çok işlemci denilir. Bir bilgisayarın en önemli parçası olan CPU, transistörlerden oluşur. CPU, kendisine verilen aritmetik ve mantıksal komutları sırasıyla yerine getirir. Yazılım ve donanım arasında bağlantı sağlayarak tüm donanım birimlerini yönetir.

CPU’lar, yüklenen komutları istenildiği zaman sırasıyla yerine getirmekle görevlidirler. Bir bilgisayardaki her işlemi yerine getiren CPU’nun matematiksel ve mantıksal işlemleri yapan birimine ALU denir. Bu komutlar, matematiksel ve mantıksal olmak üzere 2 farklı gruba ayrılırlar. Yani, toplama, çıkarma, çarpma, mantıksal ve kaydırma komutlarıdır. Bu komutları yerine getirmek için elektrik sinyalleri transistörlerden geçerek toplama, çıkarma, bölme ve çarpma gibi temel matematiksel işleme dönüştürür. Ayrıca bilgisayarlar, kendinde tanımlanmayan komutları gerçekleştiremezler.

Bir işlemcinin (CPU) ALU’dan geri kalan yapısını veri yolları, çeşitli denetleme ve kontrol bileşenleri ile hafıza birimleri oluşturur. İşlemcilerin büyük bir kısmı CPU soketinde ve ana kartı üzerinde bulunur. İşlemcinin altında bulunan bağlantı pinleri sayesinde ana karta bağlanarak tüm işlemlerin yerine getirirler. Her CPU’nun altında yüzlerce bağlantı pini yer almaktadır. Bu pinlerin takılacağı ana karttaki işlemci soketi her modelde farklılık gösterir. Ayrıca, belli türdeki işlemcileri destekler.

CPU Çalışma Hızı ve Kapasite Belirlenmesi nasıl olur?

CPU’ya saniyede yaptığı işlem sayısına göre bir hız birimi atanarak işlemcilerin çalışma hızları ve kapasiteleri belirlenmektedir. İşlemcilerin çalışma hızları tasarım ve üretim teknolojisine bağlı değişmekle birlikte yeni nesil işlemcilerde dışarıdan yapılan müdahalelerle (overclock) hız arttırımları söz konusu olmaktadır. İşlemcilerde hız birimi HZ, MHZ ve GHZ olarak ifade edilmektedir. Bazı özel işlemcilerde bu birimlerin yerini Flop adı verilen bir birim almaktadır.

CPU Çeşitleri Nelerdir?

İşlemciler ana kartlara sabitlenmiş bir şekilde üretilmektedir. Dolayısıyla ana kart veya işlemci arızalandığı zaman parçaları ayrı ayrı tamir etmek veya test etmek mümkün olmamaktadır. Aynı şekilde işlemciyi yenisiyle değiştirmek de zordur. Bu yüzden işlemcilerin ana karta takılıp çıkarılmasını sağlayan işlemci yuvaları geliştirilmiştir. CPU çeşitleri de bu ana karta takılma şekline göre iki farklı türe ayrılıyorlar.

Bunlardan ilki olan soket işlemciler kare şeklinde üretilmektedir. Üst yüzeylerinde CPU modelleri ve markaları yazar. Alt yüzeylerinde ise işlemci türüne göre iletişim noktaları ve pinler bulunmaktadır. Örneğin, bir ana kartın içinde LGA soket bulunuyorsa işlemcinin de LGA soket işlemci olması gerekmektedir.

Diğer işlemci türü de slot işlemci oluyor. Bu modeller ana kart üstüne dik bir şekilde monte edilmiştir. Dikdörtgen yapıya sahip olan bu işlemcilerin bileşenleri de kartın üzerinde yer almaktadır. Kartın altında bulunan bağlantı noktaları da ana karta bağlanır. Slot işlemcilerde işlemcinin korunması için dışarıda bir kılıf vardır.

Slot işlemcilerde yer alan kılıfın yanında fazla ısınmayı önlemek için soğutucu takılıdır. 1990’ların başında üretilmeye başlanan bu tarz slot işlemcilerin üretimi günümüzde artık yapılmamaktadır. Yeni elektronik cihazların tamamında soket işlemi kullanılmaktadır.

CPU Markaları

Günümüzde Intel, Amd, Cyrix, IDT, Motorola, Zilog, Mostek, NexGen gibi birçok firma işlemci (CPU) üretmektedir. İşlemci piyasasında birçok üretici olmasına rağmen Intel ve Amd firmaları piyasanın en büyükleri olduklarını görmekteyiz. Bu firmalar, müşterilerinin isteklerine göre farklı modelleri piyasaya sürmektedirler. Kimi tüketicilerin fiyatı önemsemesi, çeşitli meslek gruplarının ve oyun sevenlerin yüksek performansı tercih etmesi, iş dünyasındakilerin özellikle güvenlik konusuna önem vermesi, işlemci üreticilerinin farklı modeller üretirken dikkate aldıkları durumlardır. Sürekli yeni teknolojiler ve işlemci modelleriyle karşımıza çıkan Amd ve Intel, sitelerinde farklı işlemci modellerini karşılaştırmaya olanak sağlamaktadır.

Teknoloji kategorisindeki diğer yazılarımıza da okumanızı tavsiye ederiz!