Mikroplastik Nedir?
Mikroplastikler, 5 mm’den daha küçük boyutlardaki plastik parçacıklardır. Mikroplastikler deniz hayatına ciddi zararlar vermektedir. Mikroplastikler zaman içerisinde daha büyük plastik malzemelerin çeşitli faktörler (UV, dalga, rüzgar, canlılar tarafından vb.) yardımıyla daha küçük parçalara ayrılmasıyla oluşabildikleri gibi bunun yanında direkt olarak da üretilebilirler. Direkt olarak üretilenler genellikle kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde kullanılırlar.
Plastik kirliliği deniz ortamına nehirler, plajlar, denizcilik faaliyetleri ve yasadışı boşaltımlar aracılığıyla girmektedir. Marinalardaki mikroplastik çöplerin kaynakları; evsel, endüstriyel, trafik, kullanılmış büyük plastiklerin çevrede parçalanması ve kanalizasyon arıtma tesisleri gibi çeşitli aktivitelerdir. Çoğu kozmetik ürününde bulunan mikroplastikler ise çapları yaklaşık 1mm-4mm arasında olan mikroplastiklerdir. Genellikle kişisel bakım ürünleri olup lavabo veya küvetler aracılığıyla kanalizasyon sistemine geçer. Sularda yüzen çöplerin yüzde 90’ı plastik kaynaklıdır. Sudaki canlılar tarafından yutulan mikroplastikler birincil üreticiden yırtıcılara doğru besin zinciri boyunca geçer.
Türkiye Denizelinde Mikroplastik
Greenpeace Akdeniz’in hazırladığı rapora göre Türkiye’de incelenen balıkların yüzde 44’ünün midesinde mikroplastik bulunuyor. Balıkların midesinden çıkan mikroplastiklerin çoğu tek kullanımlık plastik.
Rapora Göre:
- Kefal türünün yüzde 64,8’inde, barbunun yüzde 63’ünde, mırmırın yüzde 34,3’ünde, tekirin yüzde 32,8’inde, istavritin yüzde 26,7’sinde mikroplastik bulundu.
- Bu demek oluyor ki genel olarak tüm balıkların yüzde 44,3’ünde mikroplastik var. Yani yaklaşık olarak her iki balıktan biri mikroplastik içeriyor.
- Balık başına düşen mikroplastik adetleri ise kefalde 2,5, barbunda 1,1, mırmırda 0,6, tekirde ve istavritte 0,4. Buna göre 5 farklı ticari balık türünde ortalama olarak balık başına düşen mikroplastik adedi 1,08.
- Bölgesel bazda balık başına düşen mikroplastik Ege Denizi’nde (İzmir) 1,7 Marmara Denizi’nde (İstanbul) 0,85 ve Akdeniz’de (Adana) 0,74 adet.
- Kırmızı karides örneklerinin yüzde 18,8’inde mikroplastik bulundu. Yapılan incelemede, her 10 karidesten ikisinde 0,28 adet mikroplastik olduğu tespit edildi.
- 5 farklı noktadan örneklenen midye dolmaların yüzde 91,2’sinde mikroplastik bulundu. Ortalama olarak midye başına 0,63 adet mikroplastik tespit edildi. Porsiyon bazında değerlendirildiğinde 100 gramlık bir midye tüketiminde5,76 adet, 250 gramlık midye tüketiminde ise 14,41 adet mikroplastik tüketilme riski olduğu tahmin ediliyor.
- Balıklardaki, karidesteki ve midye dolmalardaki mikroplastiklerin 13 farklı polimer tipinde olduğu tespit edildi. En fazla bulunan polimer tipleri ise tek kullanımlık plastiklerin üretiminde kullanılanlar olduğu tespit edildi. (Greenpeace.org’dan alınmıştır.)
İnsan Sağlığına Etkileri
İnsanlar, mikroplastikleri içeren kozmetiklerden, besin yoluyla,
içsel mekandaki tozun yutulması ile ve plastik parçalar ve boyalı/plastik yüzeylerin kullanılması gibi birçok farklı şekilde mikroplastiğe maruz kalabilir. Çalışma ortamında boya ve plastik tozuna maruz kalınması ile
ortaya çıkabilecek sağlık etkileri çok daha farklı bir konudur.
Risk yönetimi için Alman Federal Enstitüsü kozmetiklerdeki mikroplastiklerin boyutları nedeniyle sindirim sisteminde emilmedikleri için risk taşımadığını belirtmektedir. Ancak son yıllarda mikroplastiklerin gıdalarda da bulunduğunu gösteren çok sayıda çalışma yapılmıştır. Mikroplastiklerin başlıca gıdaların yanı sıra midye, bira ve balda da bulunduğu gösterilmiştir.
Evet yiyecek, içecek ve kozmetiklerle vücudumuza giren mikroplastiklerin henüz insan sağlığına kanserojen maddeler gibi ciddi zarar varlığı ispatlanmadı ancak yaşadığımız bu evren de sadece insanlara ait değil. İnsanoğlu son 50 yıldır plastik kullanımını kontrolsüzce artırdığı ve adeta ‘plastik çağ’ yaşandığı için, temizlikle uğraşmamak uğruna tek kullanımlık plastiklere dört elle sarıldığımız için, cildimiz biraz daha canlı görünsün, gözümüzün üstü, burnumuzun ucu, yanaklarımız nedensizce biraz daha parıldasın istediğimiz için her yıl binlerce kuş, on binlerce balık midelerinde plastik yığınıyla can veriyor. Diliyorum ki, dünya üzerinde bizlerden çok daha önceden beri var olan, eksiklikleri hayatımızı birçok açıdan olumsuz etkileyecek olan bu canlıların yaşamına ve sağlığına saygı duyduğumuz, yeryüzünü onlarla paylaşabildiğimiz, tahrip etmeden, kirletmeden, öldürmeden yaşamımızı sürdürebildiğimiz bilince en kısa sürede erişebiliriz.
Bilim kategorisinde bulunan diğer içerikleri de okumanızı tavsiye ederiz!
