Yönetim tarihine göz attığımızda insanlık tarihiyle eşdeğer olduğunu görürüz. İnsanlar mağara ve kovuklarda yaşadığı dönemlerde dahi belirli işleri yapmak için gruplar oluşturup, iş bölümleri yaparak eyleme geçmişlerdir. Tüm bu organizasyonlar gerçekleştirilirken bir de bu sürecin ve işlerin yönetimi gereksinimi ortaya çıkmıştır. İşte tam olarak bu aşamada yönetim terimi karşılığını bulmuştur.
Yönetim terimine bakıldığında bazen bir süreç aklımıza gelirken bazen de bu eylemi yapan organ, kurum, kuruluşlar veya şahıslar aklımıza gelmektedir. Temelinde hepsi aynı kapıya çıkmaktadır ve bir bütün olarak ele alınmalıdır.
Sanayi devriminden sonra artan fabrika ve üretimle birlikte yönetimin ciddiyetle ele alınması gereken bir bilim dalı olduğu görülmüştür. İşletmelere yönetici yetiştirmek maksadıyla birçok Amerikan ve İngiliz üniversitelerinde bu alana yönelik bölümler açılmıştır.
Yönetimi bir süreç olarak ela alacak olursak; şöyle bir tanım yapabiliriz: yönetim genel olarak bir işletmenin, topluluğun, örgütün veya kurumun hedeflerini gerçekleştirebilmesi için elindeki hammaddeyi, insan kaynağını, makineleri, fiziki varlıkları ve en önemlisi de sermayeyi yani parayı etkili ve verimli kullanabilme sürecidir.
Yönetimin tanımını bir adım daha ileri götürerek işletmeler için yaptığımızda işin içine işletmenin fonksiyonlarını da dâhil etmemiz gerekir. O halde, işletmenin elinde bulunan fiziki ve entelektüel sermayeyi planlayarak, organizasyonunu yaparak, farklı bölümleriyle yürütmeyi gerçekleştirip en nihayetinde sonuca ulaşmak için kontrol süreçlerini de kapsayan eylem veya terime “işletme yönetimi” diyebiliriz. Amaç sonuca ulaşmak; fakat önemli olan hedeflenen sonuca etkin ve verimli bir şekilde ulaşmaktır, unutulmamalı. Örneğin otomobil üretiyorsunuz ve yıl sonuna kadar 1000 adet araç satmayı hedefliyorsunuz. Yıl sonu geldiğinde 1000 araçlık satışa ulaştığınızda hedefinize ulaşmış oluyorsunuz, yani etkinliği sağlıyorsunuz; ama bu araçların satışlarında totalde kâr elde edemediyseniz verimliliği sağlayamadınız demektir ve işletme yönetimi sürecini tam anlamıyla gerçekleştiremediniz demektir.
Stratejik Yönetim
Strateji kelimesi köken olarak Yunancadan gelmekle beraber ilk olarak askeri bir terim olarak ortaya çıkmış ve sonradan işletmelere, örgütlere uyarlanmıştır. İşletmelerde tıpkı ordular gibi farklı stratejiler geliştirmek zorundadırlar, ancak bu şekilde uzun vadede nihai kalıcılığı sağlayabilmektedirler. Piyasa şartları her an değişebilmekte, buna kimi zaman sektöre giren yeni oyuncular, kimi zaman yasalar, bazen de ekonomik iç ve dış çevre sebep olmaktadır. Dolayısıyla işletmeler de yeni şartlara göre hazırlıklı olup, ona göre yol haritası çizmelidirler. Dolayısıyla işletmelerin uzun vadede kalıcılığını sağlayarak, rekabet üstünlüğü sağlayacak şekilde ve ortalamanın üzerinde kâr getirisi sağlayacak şekilde yönetim fonksiyonlarını yerine getirmesini “stratejik yönetim” olarak tanımlayabiliriz.
Stratejik Planlama
Stratejik planlama en yalın haliyle işletmenin stratejilerini belirledikten sonra mevcut kaynaklarını bu doğrultuda planlaması anlamına gelir. Bazen anlık veya günü birlik işlerle meşgul olurken, genel çerçeveyi yani şirket stratejilerini gözden kaçırabiliyoruz. Bu sebeple işletmeler kendi içinde, genel bir yol haritası niteliğinde stratejilerini yazılı hale getirebilirler. Stratejik planlar alınan kararlar için bir çerçeve niteliği taşır. Kriterleri belirler. Stratejik planla iş planı birbirine karıştırılmamalıdır. İş planı daha detaylı olup, stratejik planlama daha kısa ve özettir.
Stratejik yönetim kavramının daha iyi anlaşılması için vizyon, misyon, değerler, SWOT, rekabet avantajı, uzun dönemli stratejik amaçlar, kısa dönemli stratejik amaçlar gibi terimleri de anlamak lazım.
Vizyon: İşletmenin uzun vadede nerede olmak istediğini belirtir.
Misyon: İşletmenin tam olarak ne yaptığını anlatır.
Değerler: Firmaya özgü ayırt edici, fark yaratıcı özelliklerdir.
SWOT: İşletmenin üstün yönleri, zayıf yönleri ve piyasadaki fırsatların ve tehditlerin analizini ifade eder.
Rekabet Avantajı: İşletmenin ürettiği ürün veya hizmetlerin ya fiyat olarak ya da nitelik olarak diğer işletmelerden avantajlı olması durumudur.
Kısa Dönemli Stratejik Amaçlar: İşletmenin 1-2 yıllık kısa vadeli amaçlarıdır.
Uzun Dönemli Stratejik Amaçlar: İşletmenin 5 veya daha fazla yıl için stratejik amaçlarıdır.
Görüldüğü üzere önemli olan işletmelerin nihai varlığını sağlamalarıdır, bunun için ise işletmelerin para kazanması gerekir, bunun da devamlılığı ve verimliliğinin yüksek olması ancak iyi planlanmış yönetim stratejileri ile mümkündür.
Kaynakça
Uluslararası İşletmelerde Stratejik Yönetim (2020), Arif Tan
Ekonomi kategorisinde bulunan diğer makaleleri de okumanızı tavsiye ederiz!
