Wilfredo Pareto tarafından 1987 yılında ortaya atılan Pareto analizi, temelde bir problem çözme tekniğidir. Bir sorunun önemli sebepleri ile önemsiz sebeplerini birbirinden ayırmak amacıyla kullanılır. Aslında Wilfredo Pareto’nun asıl amacı yaşanan gelir dağılımı dengesizliğini gündeme getirmektir ancak günümüzde problem çözmede kullanılan yaygın yöntemlerden biri olmuştur. Gelir dağılımı dengesizliği özetle şu şekildedir: “Gelirin yüzde 80’ini yüzde 20’lik azınlık kesim; geri kalan yüzde 20’yi ise toplumun geri kalan yüzde 80’lik kısım oluşturmaktadır.”
Nedir ve Ne Amaçla Kullanılır?
Pareto analizi bir problemin önemli sebepleri ile önemsiz sebeplerini birbirinden ayırmak için kullanılan bir çubuk diyagramıdır. 80:20 kuralı olarak da bilinir. Temelde sonuçların %80’inin nedenlerin %20’sinden kaynaklandığı düşüncesine dayanmaktadır. Fakat bu değer sembolik bir değerdir ve problemin türüne göre değişkenlik gösterebilir. 90-10, 70-30 olarak da karşımıza çıkabilir. Problem çözümünde en önemli sebeplere odaklanmayı sağlar. Zor bir süreç olan karar alma aşamasında yardımcı olur.
Örneğin bir üretim sahasında meydana gelen duruşların sebeplerini araştırmada, kalite kontrolde hatalı ürünlerin sebeplerinin analizinde, stok kontrollerinde, tasarruf konusunda, malzeme tedarik planlamasında, satışların analiz edilmesinde, müşteri şikayetlerinin değerlendirilmesinde, verimlilik hesaplamalarında, pazarlama ve satın alma gibi birçok faaliyette Pareto analizi kullanılabilir.
Yararları Nelerdir?
- Problem üzerinde etkisi en fazla olan faktörün belirlenmesini sağlar.
- Hataların saptanmasına yardımcı olur.
- Problemlerin karşılaştırılmalarına yardımcı olur.
- Karar almayı hızlandırır ve kolaylaştırır.
- Takım çalışmalarında ortak karar alma hususunda yardımcı olur.
- Her alanda kullanılabilir niteliktedir.
- Üretim içerisinde verimlilik artması konusunda ve isabetli kararlar alınmasında yardımcı olur. (Örneğin maliyet bakımından önemli olan parçaların belirlenerek daha çok kontrole tabi tutulması.)
Nasıl Oluşturulur?
Pareto analizinin oluşturulmasını 6 adımda sıralayabiliriz.
- Bütün bilgilerin veya verilerin listelenmesi
- Listelenen elemanların hesaplanması veya ölçülmesi
- Listedeki maddelerin sınıflandırılması
- Kümülatif toplamlarının hesaplanması
- Pareto grafiğinin çizilmesi.
- Pareto grafiğinin yorumlanması
Örneğin; metal bir parça üzerinde oluşan hatalar üzerinde analiz yapılacak olsun. Bu hatalar listelenip, ardından hata sayıları belirlenir. Daha sonra türlerine göre hatalar sınıflandırılır. (Örneğin A, B, C, D, E, F, G, H, I ve J olsun.) Bu problemde dikkate alınacak değişken hata sayıları olduğu için, hata türleri hata sayılarına göre büyükten küçüğe sıralanarak tablo haline getirilir. Yüzdeler hesaplanır. Ardından tabloda da görebileceğimiz gibi yüzdelerin kümülatif toplamları hesaplanarak; pareto grafiği çizilebilir ve grafik yorumlanarak ilgili önlemler veya kararlar alınabilir.
| HATA | HATA SAYISI | YÜZDE HATA | KÜMÜLATİF TOPLAM |
| A | 525 | 0,357 | 0,357 |
| B | 500 | 0,340 | 0,697 |
| C | 250 | 0,170 | 0,867 |
| D | 95 | 0,065 | 0,932 |
| E | 35 | 0,024 | 0,956 |
| F | 30 | 0,020 | 0,976 |
| G | 13 | 0,009 | 0,985 |
| H | 10 | 0,007 | 0,992 |
| I | 9 | 0,006 | 0,998 |
| J | 3 | 0,002 | 1,000 |
| TOPLAM | 1470 | 1 |
Tablodan da yorumlanabileceği gibi hataların yaklaşık yüzde 86’sı hata türlerinin 3 tanesinde yoğunlaşmıştır. Daha önce de dediğimiz gibi 80-20 sembolik bir değerdir ve değişkenlik gösterebilir. Bu çıkan sonuçlara göre iyileştirme çalışmaları yapma, önlem alma veya kontrolleri sıklaştırma gibi konularda öncelik verilmesi gereken hata türleri belirlenmiş olacaktır. Bu tabloya ait pareto grafiği çizilerek de benzer sonuçlar elde edilebilir.
Mühendislik kategorisindeki diğer içerikleri de okumanızı tavsiye ederiz!
