Polimerler yani bilinen diğer adıyla plastikler; sentetik yahut yarı sentetik malzemeyi tanımlayan genel bir terimdir. Etrafımıza baktığımızda her yerde bir plastik çeşidi görebiliriz. Plastikleri; hayatımızı daha kolay ve güvenli kılabilmek için kullanırız. Basitçe; yaşadığımız evler, kullandığımız otomobiller ve giydiğimiz kıyafetler de bile plastiğin varlığından söz edebiliriz. Saklama kapları, diş fırçaları, su şişeleri de plastiklerin yaygın olarak kullanıldığı malzemelerdir.
İnceleyecek olursak “plastik” terimi, Yunanca’da döküme uygun anlamındaki “plastikos” ve dökme anlamındaki “plastos” kelimesinden türetilmiştir. Yoğurulabilirliği ve dövülebilirliği sayesinde çeşitli şekillerde üretimi yapılan ve istenilen şekle sokulabilmesine yapılan bir göndermedir.
Genel olarak plastik malzemeleri iki başlık altında inceleyebiliriz: Termoplastikler ve Termosetler.
Termoplastik
Polimer reçinelerinden üretilen bir plastik türüdür ve ısıtıldığında homojen bir sıvı haline gelebilir. Ayrıca üretiminde kullanılan polimer reçinelerin soğutulduğunda sertleşebildiğinden de bahsedebiliriz. Ancak termoplastikler dondurulduğu zaman cama benzer ve çatlamaya müsait bir yapı oluşturur. Termoplastikleri tekrar tekrar ısıtılabilir, şekillendirilebilir ve dondurulabiliriz. Bu özellikleri sebebi ile termoplasitklerin geri dönüşümü sağlanabilir.
Kristal yapısı ve yoğunluğu farklı olan birçok termoplastiğin varlığından söz edebiliriz. Günümüzde yaygın şekilde üretilen bazı türler arasında polipropilen, polietilen, polivinilklorür, polistiren, polietileneterftalat ve polikarbonat bulunur. Günlük yaşantımızda termoplastikleri; spor ekipmanları, oyuncaklar, içecek şişeleri, saklama kapları, gözlük camları ve kurşun geçirmez yelekler gibi çeşitli uygulama alanlarında görebiliriz.
Termoset plastikler
Sentetik malzemelerdir. İşlendiği zaman üç boyutlu bir ağ oluşturan ve kimyasal bir değişim geçiren plastik çeşididir. Isıtılan ve şekil verilen bu moleküllerin yeniden işlenmesi ve şekillendirilmesi imkansızdır. Uygulama alanlarına bakacak olursak; elektronik çipler, kompozitler, kaplamalar, gözlük mercekleri ve diş dolgularında termosetlerin varlığından söz edebiliriz.
Daha yaşanılabilir bir dünya için bahsedilen bu plastik malzemelerin geri dönüşümü oldukça önemlidir. Plastikler doğada 1000 yıl boyunca bozunmadan kalabilir. Bu nedenle çevreye atılmaları ve yakılmaları oldukça zararlıdır. Plastik atıkların çevre ve hava kirliliği oluşturmasının yanı sıra, deniz ekosistemini de olumsuz etkilediğinden bahsedebiliriz. Plastik atıklar; pet şişeler, şişe kapakları, su damacanaları, ambalajlar, naylon poşetler, plastik kutular, pet bardaklar, ambalajlar ve plastik oyuncaklardır. Bu örnekler daha da arttırılabilir çünkü plastik malzemeler ile hayatımızın her yerinde karşı karşıyayız.
Greenpeace Proje Koordinatörü Heng Kiah Chun’un açıklamasına göre kullanılan plastik atıkların sadece yüzde 9’u geri dönüştürülebiliyor. Ayrıca yakılarak imha edilen plastik atıkların bölgede yaşayanlar üzerinde astım, kalp, böbrek ve ciğer gibi çeşitli organlarda kronik hastalıklar yarattığı görülmektedir. Atık probleminin en önemli etkenlerinden biri geri dönüştürülemeyen tek kullanımlık plastikler. Yine Heng’in açıklamasına bakacak olursak ‘’Sorunu kökünden halletmemiz gerekirse tek kullanımlık ve gerekli olmayan plastiklerin tüketilmesini azaltmamız lazım. Bunu yaptıktan sonra geri dönüşüm sorunlarını konuşabiliriz.” ifadesini görebiliriz. Günümüzde birçok insanın bu açıklamaya uygun şekilde tek kullanımlık plastik kullanımını azalttığından bahsedebiliriz. Özellikle tek kullanımlık pipetler yerine; geri dönüştürülebilir plastiklerden veya metallerden üretilen pipetlerin kullanımı artmış durumda.
Plastik Geri Dönüşümü Nasıl Yapılıyor?
Öncelikler plastikler cinsine göre ayrılır ve kırma makinalarında parçalanır. Bu küçük parçalara kepek adı verilir. Kepek haline gelen yarı mamül, önce yıkama havuzlarında yıkanır. Sonra ise tipik endüstriyel kurutucularda nemi alınır. Bu işlemden sonra plastikler besleme kazanına transfer edilir. Plastiklerin sıkma makinasına veya istenilen yere taşınması işlemi helezonlar aracılığı ile yapılır. İşletmeler elde edilen bu parçalar belli oranlarda, orijinal hammadde ile karıştırarak üretim işleminde kullanabildiği gibi; tekrar eritip katkı maddeleri katarak ikinci sınıf hammadde olarak da kullanabilir.
Geri dönüştürülmüş plastik atıklar ile neler yapabileceğimize bir bakalım. 25 adet kullanılmış PET şişeden bir ceket üretilebilir. 35 adet 2.5 litrelik PET şişeden bir uyku tulumu yapılabilir ya da 25 adet 2 litrelik içecek şişesinin geri dönüşümü ile bir plastik süveter yapılabilir. Geri dönüştürülmüş plastikleri ise tarım, otomotiv yedek parça, elyaf ve dolgu malzemesi, atık su boruları, giyim sektörü gibi alanlarda kullanabiliriz.
Mühendislik kategorisindeki diğer makaleleri de okumanızı tavsiye ederiz!
