Benlik saygısı, kişinin kendisini değerlendirmesi sonucu oluşan bir duygudur. Bu değerlendirilmeleri sonucunda da kişinin benliğini beğenmesidir. Kişinin kendisini daha başarılı, daha değerli hissetmesidir. Rosenberg (1965)’e göre benlik saygısı, bireyin kendi hakkındaki olumlu ve olumsuz tutum ve düşünceleridir.
Benlik saygısı toplumsal, duygusal ve zihinsel olarak ayrılır. Değerli olduğuna inanma, yetenek ve bilgilerini kullanabilme, başarılarıyla gurur duyma, beğenilen bir kişi olma, sevilen biri olma, fiziksel özellikleri kabul etme gibi faktörler benlik saygısının oluşmasında önemli etkenlerdendir.
Benlik saygısının düzeyi, kişinin iş hayatını ve sosyal hayatını olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Etkilenen durumlara stresle başa çıkma ve arkadaşlık ilişkileri de örnek verilebilir. Sosyal psikolojide benlik saygısının, kişiler arası ilişkilerde etkili olduğu bulunmuştur. Pozitif psikolojide ise mutluluk ve yaşam doyumunun benlik saygısıyla ilişkili olduğu bulunmuştur.
Benlik saygısı olan birinin öz güveni yeterlidir. Kendine güvenir. Canlı ve enerjiktir. Zayıf düzeyde benlik saygısına sahip kişi ise kendine güvenmez, başarısız ve değersiz hisseder, enerjisini kaybetmiştir.
Benlik Saygısının Gelişimi
Benlik saygısının gelişmesi için üç temel etken vardır. Bunlar; yeterlik, başkalarının saygısı ve kendilik algısıdır. Kendilik algısı, kişinin ilk iki etkeni kendi için değerlendirmesidir. Başkalarının saygısıyla oluşan olumlu iletişimler ve etkileşimler kişinin kendini sevmesini sağlar. Bu sayede kişinin duygusal kendiliği oluşur. Neyin değerli olduğuna dair fikirler geliştirerek kendilik bilincini sağlar. Başkalarının düşünceleri, duyguları kişinin iç dünyasında yer eder.
Ego, çocuklukta edinilmeye başlar. Ebeveynin çocuğun becerilerine ilgi ve destek göstermesi benlik saygısının gelişmesinde en önemli etkenlerdendir. Onaylanmak, kabul görmek ve sevilmek çocuklukta güvenin kazanılmasında önemlidir. Böylelikle çocuğun bazı işleri, faaliyetleri başaracağına olan duygusu gelişir. Desteklenmeyen çocuğun ego gelişimi gecikebilir ya da hiç gelişmeyebilir. Diğer yandan okuldaki başarı çocuğun kendilik inancını arttırmaktadır.
Ergenlik döneminde, başkalarının fikir ve düşüncelerinin benlik saygısını etkileme rolü değişir. Ergen, bilgi kaynağını değiştirerek, kendiyle ilgili gerçekliklerin sadece kendinden gelebileceğine inanır. Ergenin kendi egosu ile özdeşimleri daha önceki dönemlerde benlik saygısının gelişmesine bağlıdır. Aslında gerçeklere dayanan benliğin gelişimi, toplumsal ilişkilerle ve yeteneklerin değerlendirilmesiyle mümkündür. Ergenlik döneminde egoyla özdeşim, olması beklenen bir aşamadır. Bu yaşantılar başarılı olarak devam ettiğinde her aşamada benlik saygısı artar.
Mutluluk ve Benlik Saygısı
Araştırmalara göre mutluluk ve benlik saygısı arasında anlamlı bir ilişki vardır. Mutluluğun belirleyicileri ise sosyal ilişkiler, yaşam doyumu ve amacı, kişisel özelliklerdir. Benlik saygısının mutlulukla ilişkisinin etkisi incelendiğinde, bireyselliğin güçlü olduğu toplumlarda, toplumsallığın önde olduğu toplumlara kıyasla daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bunun sebebi olarak Diener (1995), bireylerin mutlu olmalarını kendi tutumlarına bağlamalarıyla ilişkilendirmiştir. Toplumsallığın baskın olduğu toplumlarda ise ait olunan grupların bireylerin mutluluklarında etkili olduğunu belirtmiştir. Benlik saygısının önemli değişkenleri ise motivasyon (umutsuzluğun düşük olması, iyimserlik) ve eylemliliktir.
Psikoloji kategorisinde bulunan diğer makaleleri de okumanızı tavsiye ederiz!
