1965 yılında Azeri matematikçi Lütfü Aliasker Zade’nin yazdığı makale ile gündeme gelen bir mantık yapısıdır. Bu yapının temelinde bulanık kümeler ve alt kümeler vardır.
Matematiksel olarak bir eleman bir kümeye ait ise “1”, değil ise “0” olarak değer alır. Bulanık mantık ise klasik küme teorisinin geniş olan halidir. Bulanık küme yapısında her elemanın bir üyelik derecesi vardır ve 0 ile 1 arasındaki herhangi bir değeri almaktadır.
Örneğin ortalama bir insan boyunu 170 cm olarak düşünelim. 172 cm olan insanların, uzunlar kümesindeki değeri “1”, kısalar kümesindeki değeri “0”dır. Fakat bulanık mantıkta 172 cm demek “biraz uzun” demek gibidir. 170 cm “0” noktası ise 172 cm “0.25” olur.
Klasik kümelerdeki sıcak-soğuk, uzun-kısa, karanlık-aydınlık gibi kesin ifadeler, bulanık mantıkta biraz sıcak, biraz soğuk gibi esnek ifadelere dönüşür. Bulanık mantıkta kesin tanımlanmış ön koşullar yoktur ve değişkenler belli bir aralıkta bulunur. Bu durum, siyah veya beyaz demek yerine gri demek gibidir. Bulanık mantığı klasik mantıktan ayıran temel özellik, belirsiz olmasıdır.
Aslında bizlerin lisede gördüğü mantık konusunu (ve, veya, ise, ancak ve ancak) baz alır. Ama bu konuyu daha kapsamlı ve daha “insansı” olarak inceler. Yani bulanık mantık, insan mantığını taklit etmeye çalışır. Bu yüzden de yapay zeka alanında kullanım için oldukça uygundur.
Sıcak mı? Soğuk mu?
Bu konu hakkında bir örnek düşünelim. Örneğin ideal ortam sıcaklığı 25 derece olsun. Klasik mantıkta 25 derecenin altındaki sıcaklıklar “soğuk”, üstündekiler ise sıcak olarak değerlendirilir. Yani, 26 derece hatta 25.2 derece bile “sıcak”tır. Fakat bu durum insanlar için böyle değildir. Yani bizim için 25 ile 25.2 sıcaklıklarının ikisi de ideal olarak hissedilir.
Bulanık mantıkta ise 25 derecenin üyelik derecesi “0” ise, 25.2 0’a çok yakın bir sayıdır. Ama “1”, yani “sıcak” değildir. Bir insana göre 24 ile 28 derece arası normal olarak görülüyorsa bulanık mantık için de öyledir. Bulanık mantık, insanların mantığına yakın cevaplar üretmektedir.
Kısacası klasik mantıkta 30 derece “sıcak”, bulanık mantıkta ise “biraz sıcak”tır.
Avantajlar ve Dezavantajlar
(+) Matematiksel kavramları basite indirger. Esnek bir yapıya sahiptir. Kesin olmayan, bozuk ya da gürültülü veriler ile çalışmaya uygundur. Bulanık mantık sistemlerini oluşturmak ve anlamak kolaydır. Sözel bilgileri işleyebildiği için insan mantığına yaklaşır.
(-) Sistematik bir yaklaşıma sahip değildir. Sadece basit sistemler için uygulanması kolaydır. Yüksek doğruluk gerektirmeyen problemler için uygundur.
Bulanık Mantık ve Kullanım Alanları
- Otomotiv sistemlerinde otomatik şanzımanlar, araç ortam kontrolü gibi konularda kullanımı mevcuttur.
- Tüketici elektroniği alanındaki Hi-Fi sistemleri, fotokopi makineleri, televizyonlar gibi cihazlarda bulanık mantık yer alır.
- Evimizde kullandığımız beyaz eşya ve ev aletlerinin üretiminde mevcuttur.
- İklimlendirme ürünlerinde de (klima, kurutucu, ısıtıcı, nemlendirici vb.) bu mantık yapısı vardır.
- Ayrıca bulanık mantık, bir yapay zeka uygulamasının temelini oluşturur. Bu mantık yapısı, kesin çıktılar alabilmek için girdi olasılıklarını incelemektedir. Farklı boyut ve yeteneklere sahip sistemlerde, donanım ve yazılım alanlarında faaliyet gösterir.
- Ayrıca mühendislik problemlerinde de belirsizlikleri çözmede bize yardım eder.
Nedir? kategorimizde yer alan diğer içeriklerimizi okumanızı da tavsiye ederiz.
