Su ayak izi, sanal su, sanal su ihracatı, sanal su ithalatı… Bu kavramlara yabancı mısınız? Gelin bu kavramları birlikte tanıyalım ve yazının sonunda daha bilinçli birer tüketici haline gelelim.
Su kullanımınızın içtiğiniz veya çamaşır, bulaşık vs. yıkamak için kullandığınız ya da duş almak için kullandığınız belki de çimlerinizi suladığınız su miktarı ile sınırlı olmadığını ve “sanal su” kavramı ile birlikte bir kişinin günde yaklaşık 5000 litre su tüketmekte olduğunu biliyor muydunuz?
Sanal Su Nedir?
Sanal su (virtual water/ embodied water) ya da diğer bir adı ile dolaylı su kullanımı olarak adlandırılan bu kavram, bir ürünün üretim, işleme, paketleme ve nakliyat sürecinde kullanılan toplam su miktarını anlatır. Bu kavram ilk defa Profesör J. A. Allan tarafından 1990’ lı yılların başında ortaya atıldı. Su kısıtlılığı sorununa çözümler üreteceği fikri ile sunulan sanal su ithali üzerine yapılan çalışmalarda ilk defa kullanılan bu kavram doğrudan olmayan bir su tüketimini ifade ettiği için gömülü su olarak da bilinmektedir.
Sanal su kavramının tanımından da anlaşıldığı gibi insanların su tüketimi sadece içme, yıkanma gibi temel şeyleri değil içilen suyun evlere gelmesi, besinlerin veya kıyafetlerin üretim süreçlerindeki su tüketimi gibi pek çok fakında olmadığımız su tüketimini de kapsamaktadır. Örneğin bir fincan kahve içmek için bir fincan su değil 140 litre su kullanılmaktadır zira bir fincan kahvenin üretimi sürecinde toplam yüz kırk litre su tüketilmektedir.
Başka bir örnek vermek gerekirse yarım litrelik bir pet şişeden su içmek aslında toplamda 5.5 litre su tüketimi anlamına gelmektedir. 1 kg kırmızı et için 15, 415 litre ve 1 kg tavuk eti tüketimi için ise 3,900 litre su kullanılmaktadır. Aynı duruma giyim sektörü için de örnek verilebilir. Bir tane kot pantolon üretimi için yaklaşık olarak 7600 litre su tüketilmektedir. Buradaki sayısal rakamlardan da görüldüğü gibi giysilerimizin, yediğimiz yiyeceklerin ve içtiğimiz suyun, kullandığımız teknolojik ürünlerin ve geriye kalan tüm ürünlerin üretim aşamalarında dolaylı olarak litrelerce su kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalara göre, Avrupa’ da bir kişinin günlük su tüketimi yaklaşık olarak 5000 litre iken araştırma sonuçları vejetaryen bir kişinin günlük su tüketiminin yaklaşık olarak 2700 litre olduğunu göstermiştir.
Sanal Su Mu Yoksa Su Ayak İzi Mi?
Su ayak izi ile sık sık karıştırılan sanal su kavramı, bir ülkede tüketilen tüm ürünlerin aynı ülkede üretilmemesi sebebiyle su ayak izinden ayrılır. İlk defa UNESCO- IHE’ de 2002 yılında Arjen Hoekstra tarafından kullanılan su ayak izi terimi, doğrudan ve dolaylı su kullanımını hesaplamakta kullanılan ayrıca su hacmi, kullanılan suyun nerede ve ne zaman kullanıldığı, suyun türünü ne olduğunu da gösteren bir göstergedir. Su ayak izi, bir ülke içerisinde üretilen veya ithal edilen ürünlerin üretim süreçlerinde tüketilen toplam suyu ifade etmektedir.
Bir ülkenin su ayak izi analizi yapılırken belli başlıklar altında su ayak izi hesaplanır. Bunlardan bazıları; üretimdeki su, tüketimdeki su, ithal edilen ürünlerdeki su veya ihraç edilen ürünlerdeki su olarak sayılabilir.
Sanal Su Transferi
Bir ülkede yaşayan kişilerin tükettiği pek çok ürün bir başka ülkede üretilerek ithal edilmektedir. Mevcut su kaynaklarının kısıtlı olduğu ülkelerde gıda vb. ithalatlar ile sanal su transferi yapılmaktadır. Bu durum da sanal suyun uluslararası akışını sağlamaktadır. Bu küresel bazdaki sanal su akışında ürünlere göre farklılıklar olmaktadır. Örneğin tarımsal üretimde çeltik bitkisi en büyük su kullanımına sahip olsa da uluslararası ticarette buğdayın payı daha fazla olduğu için sanal su transferinde de buğday çeltik bitkisinden daha yüksek bir paya sahip olmaktadır.
Sanal su, kişi başı su tüketiminin büyük bir parçasını oluşturan ve ürünlerin üretim aşamalarında tüketilen su olarak bu yazıda ele alınmıştır. Sanal suyun, su kaynakları kısıtlı olan ülkelerin, üretim süreçlerinde çok fazla su tüketimi gerektiren ürünleri ithal etmesi ve az su gerektiren ürünleri ihraç etmesi ile kısıtlı su kaynakları üzerindeki yükü hafifletmesini sağlar. Buradaki sanal su transferindeki amaç temel olarak yüksek su verimliliğine sahip ülkelerden diğerlerine gerçekleştirilmesidir. Sanal su transferi ile bir yandan su kaynaklarının bütüncül yönetimi daha kolay sağlanırken bir yandan da ekosistem üzerinde olumsuz etkisi bulunan havzalarda oluşan kirliliğin önüne geçilmeye çalışılmaktadır.
Sanal su kavramı bizlere bir kez daha su kaynaklarının korunmasına yönelik çalışmaların gerekliliğini ve bilinçli bir tüketici olmayı hatırlatmaktadır. Su kaynaklarının korunması için gerekli su politikalarına hız kazandırmak ve yön vermek, su ayak izimizi azaltmak ve en başta da su kullanımının boyutunu anlamak gerekliliği bir kez daha karşımıza çıkmıştır.
Mühendislik kategorisindeki diğer makalelerimizi de okumanızı tavsiye ederiz!
