Çocuk ve ergen terapilerinde özellikle 3-12 yaş aralığında sıklıkla kullanılan oyun terapisi, her terapide amaçlanan hedefe sahiptir ve çocuğu anlamaya yöneliktir. Çocuklar günlük hayatta kendilerini ifade etmek için yetişkinlerden farklı diller kullanırlar. Terapistler oyun terapisi yaklaşımıyla çocuğu oyun dilinden anlamaya ve sembolik figürlerin hangi konulara ışık tuttuğunu gözlemleyebilme adına bu terapi yöntemini kullanırlar. Çocuklar bazen normal ve sorularla ilerleyen iletişimden ziyade kendilerini bu şekilde çok daha iyi ifade edebilirler. Kendini egemen hissettiği ve kendi tercihleriyle yönlendirmeler yapan çocuğun bu aşamada kendini güven ortamında hissetmesi önemlidir.
Oynanılan oyundaki senaryolandırma ve çözümleme ciddiyetle ele alınmalıdır. Bu noktada Bateson’un oyun-uçak simülasyonu benzetmesi akıllara gelir. Simülasyonlarda her zaman olduğu gibi burada da kişi simüle edilen ortamın içindedir ve aynı zamanda değildir. Simülasyon gerçekte olduğu gibi bütün kontrol sistemlerine sahiptir, olabilecek bütün ihtimaller simülasyonda da gerçekleşebilir. Uçağınız düşebilir, ancak tek fark sizin minimum düzeyde hasar alacağınızdır. Çocuklar da terapi odasında özgürce kendi alanlarını oluştururlar. Terapist bu alanda çocuğa deneyim kazandırmayı hedefler, bu sayede çocuklar gerçek yaşamda başına gelebilecek gerçek olaylara daha kolay adapte olurlar. Tam da bu yüzden Bateson, oyunu gerçekle-gerçek olmayan arasında bir alana yerleştirmiştir.
Farklı oyun terapisi yaklaşımları mevcuttur. Bu yaklaşımlar şu şekilde sınıflandırılır:
- Çocuk Merkezli Oyun Terapisi
- Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisi
- Filial Oyun Terapisi
- Theraplay Oyun Terapisi
Çocuk Merkezli Oyun Terapisi
Çocuk merkezli oyun terapisi, uyum zorluğu yaşayan, kendini ifade etmede oldukça yetersiz ve tepkileri normalin dışında olabilen çocukların doğal ortamlarında yani kendi oyun dünyalarındaki ifadelerini anlamaya, anlamakla kalınmayıp çocuğun gerçeklik değerlendirmelerinin normalize edilmesi, dışavurum ve içgörü değerlendirmeleri yapılması ve çocuğun mevcut enerjisini olumlu alanlara yöneltmesine yardımcı olmak hedeflenir.
Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisi
Bilişsel davranışçı oyun terapisi daha fazla hedefe yöneliktir ve çocuk merkezli oyun terapisinden farklı olarak ödüllendirme uygulanır. Normalin dışında olan davranışın yerine daha olumlu düşünce ve davranışların geliştirilmesini sağlar. Oyun çocuk ile terapistin arasında bir iletişim aracıdır ve tedavi edicidir. Terapinin temel unsurlarından biri ödüllendirmedir. Terapi içeriğinde ödüllendirme olması çocuğa davranışlarındaki uygun kısımları ve uygun olmayan kısımları ayırt etmede direkt bir mesaj verir. Bu ödüllendirme çocuk için çok daha kalıcı bir bilişsel öğrenim olur.
Filial Oyun Terapisi
Filial oyun terapisinin diğerlerinden farkı ise anne ve babanın terapiye direkt bir şekilde dahil edilmesidir. Ebeveynleri de eğiten bu yaklaşımla; ebeveynler, sadece terapi seanslarında değil bunun dışında da çocukla terapötik oyun oynama nasıl yapılır konusunda bilgilendirir.
Filial Oyun Terapisi, 3-10 yaş arası çocuklar ve anne babalarının arasındaki sözlü ve sözsüz ilişkiyi oyun ortamında ve oyun diliyle güçlendirerek daha sonrasıda gelişebilecek iletişim sorunlarının da meydana gelişini önlemeyi hedefler. Çocuğun ve ebeveynlerinin o anda var olan sorunlarını da çözmeyi amaç edinir. Hem şimdiyi hem geleceği daha normal bir dinamiğe sahip olan ilişkileriyle şekillendirmek ister.
Bu terapinin amacı diğer bir yandan ebeveylere tarapötik oyun oynama nasıl olur öğretmektir. Ebeveynin kendi gündelik yaşamlarına da bu bakış açısını kazandırır. Çocuğu iletişim kurmamakla suçlamak yerine onun aslında her an aktardığı cümleleri onun dilinden anlamayı ebeveynlere öğretir.
Theraplay Oyun Terapisi
Theraplay aracılığıyla çocuk ile bakım vereni arasında güvenli bir ilişki ve iletişimin oluşması ve öğrenilen yeni etkileşim yollarının gündelik hayata da aktarılması ve uygulanılması sağlanır. Bağlanma duygusunu, kendine güven, etrafındakilere güven vb. konuların çalışıldığı kısa süreli oyun terapisi çeşididir. Ebeveyn-çocuk ilişkisinde bulunan dört temel özellik üzerine odaklanır: Yapı, Yetiştirme/Besleme, Bağlılık ve Mücadele.
Oyun Odası
Yaklaşık 45 dakika-1 saat sürecek olan terapi seansı oyun odasında yapılır. Oyun odası çeşitli oyuncaklar içermelidir. Oyun odasında kuklalar, kum kutusu, arabalar, hayvanlar, bebekler, arabalar, doktor malzemeleri, mutfak malzemeleri, küçük insan figürleri ve çeşitli minyatürler, kağıtlar, boyalar vb. bulunmalıdır.
Oyun Terapisinde Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar:
1- Oyun terapisi, çocuk için iç dünyasını aktardığı bir alandır. Terapist, çocuğa güvenli bir ortam sunmalıdır.
2- Oyun terapisi, çocuğun iç dünyasına kısa bir yolculuktur. Terapist bu yolculuk sırasında meraklı ve sakin bir gözlemci olmalıdır. Çocuğun düşüncelerini, oyun kurgusunu anlamalı ve onu takip etmelidir, ona uyumlu olmalıdır. Güvenli bir ilişki kurulduğu taktirde çocuk terapisti oyun dünyasına kabul edecektir ve kapılarını güvenle açacaktır. Bu süreç her çocukta aynı şekilde ve sürede işlemez, bu yüzden sabırlı olunmalıdır.
3- Her oyun terapisinin işleyişi farklıdır ve ilerleyişi kendine özgüdür. Çocuk oynayacağı oyun hakkında özgür bırakılmalıdır. Oyun odasında tek bir kural vardır: kendine, terapiste ve odadaki eşyalara zarar vermemek. Bunun dışında çocuk seçeceği materyaller, onları nasıl kullanacağı, ne derece olumlu ya da ne derece olumsuz bir senaryo kurgulayacağı konusunda tamamen özgür bırakılmalıdır. Çocuk oynamak istediği kadar oynar, kendini istediği şekilde ifade eder. Terapist ise uyumlu bir gözlemcidir.
4- Oyun terapisindeki her oyun ciddiyet gerektirir. Çocuk çpk zor bir deneyimini ya da çok basit bir düşüncesini aktarıyor olabilir, bunu terapist önceden bilemeyeceği için kesinlikle gözlem ciddiyetle devam ettirilmelidir.
5- Oyun terapisinde oyun eğlenmek ya da keyifli vakit geçirmek amacıyla oynanmaz. Çocuğun iç dünyasındaki dinamikler çalışılır. Bu yüzden çocuk terapi sürecinde her seanstan aynı şekilde ya da aynı duyguda çıkmaz. Bu durumlar sürecin normal bir parçasıdır.
Oyun Terapisi Hangi Çocuklarda Uygulanabilir?
Ailevi krizler, yas, kayıplar, travma gibi duygusal ve psikolojik problemler ile, öğrenme bozukluğu, Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gibi davranışsal problemlerin çözümünde uygulanabilir.
Uzmanların anlatımıyla Oyun Terapisi:
1-Oyun Terapisinde kullanılan oyuncaklar ve amaçları
2-Oyun Terapisi Nedir? Nasıl Gelişmiştir?
3-Oyun Terapisinin Evde Oynanan Oyundan Farkı Nedir?
Makalemizi okuduğunuz için teşekkürler…
Psikoloji kategorisinde bulunan diğer makaleleri de okumanızı tavsiye ederiz!
