Kimya endüstrisinde en çok karşılaşılan kimyasallardan olan formaldehit, aldehit ve metil aldehit olarak da karşımıza çıkmaktadır. Genellikle %40’lık sulu çözeltiler halinde kullanılan formaldehit renksiz ve ağır kokuludur. Yüksek derişimlerinde yanıcılık özelliği gösteren formaldehit çözeltisi oksitleyici maddelerle hızla tepkimeye girmektedir. Özellikle hidroklorik asitle tepkimesi sonucu oluşan eter buharı kanserojen özellik göstermektedir. Yüksek oranda risk barındıran formaldehit çözeltisi son derece iyi olan reaktivitesi, renksiz oluşu ve düşük maliyeti nedenleriyle endüstride yaygın olarak kullanılmaktadır.
Formaldehit için OSHA tarafından belirlenen, günde 8, haftada 40 saat üzerinden çalışanların sağlığını olumsuz yönde etkilemeyeceği kabul edilen maruziyet sınır (TWA) değeri 0.75 ppm’dir. Formaldehit etkilenimi açısından OSHA riskli olan 52 meslek belirlemiştir ve formaldehitin sıkça kullanıldığı, yüksek maruziyete sebebiyet veren çalışma koşulları ise,
- Formaldehit veya bileşiklerinin üretiminde çalışanlar,
- Formaldehit içeren bileşiklerin kullanıldığı endüstri dallarında çalışanlar,
- Anatomi, patoloji laboratuvarlarında çalışanlar,
- Tıbbi malzemelin sterilize işlemlerinde görevli olan çalışanlar,
- Kağıt ürünlerinin üretim, geri dönüşüm işinde çalışanlar,
- Dökümhane çalışanları olarak belirlenmiştir.
Kullanım Alanları
Organizmanın yapısında doğal olarak bulunan, kimyasal özellikleri bakımından sıklıkla tercih edilen formaldehit endüstriyel ortamda yalıtım malzemeleri, boya ve plastik malzemelerin üretiminde kullanılmaktayken tekstil sektöründe, halı, mobilya ev ve temizlik malzemelerinde de kullanımı yaygın olarak sürdürülmektedir. Formaldehit çözeltisi özellikle canlı hücrelerinde proteinleri sertleştirip çürümeye engel olduğundan biyolojik örneklerin saklanmasında ve mumyacılıkta sıklıkla tercih edilmektedir. Böcekleri öldürmesi ve birçok mikroorganizmaya etki etmesinden dolayı dezenfektan olarak ta kullanımı bulunmaktadır. Hemodiyaliz ünitesinde kullanılan solüsyonlarda ve diş hekimleri için kaplama malzemelerinin yapısı gibi çeşitli alanlarda tercih edilen formaldehit, hayatımızın her alanında karşılaşılabilir bir kimyasal durumundadır.
Formaldehitin Sağlığa Etkileri
Formaldehit çözeltisi sağlık sektöründen endüstiriyel alanlara kadar birçok sektörde yaygın olarak kullanılmasına karşın sağlık üzerine yüksek miktarda zararlı etkileri bulunmaktadır. Yapılan araştırmalarda formaldehit çözeltisinin yüksek oranda maruz kalması sonucunda çalışanlarda kan kanseri, beyin kanseri ve kolon kanserine sebebiyet verdiği ve bu sebepten ölüm oranlarında artışa sebep olduğu gözlemlenmiştir. Formaldehit çözeltisi solunum, sindirim ve deriden emilerek vücuda kolaylıkla alınabilmekteyken vücutta sinir sistemi, sindirim sistemi, solunum ve üreme sistemi gibi birçok sistem üzerine zararlı etkilerinin olduğu bilinmektedir. Akut etkileri olarak burunda ve boğazda yanma hissi, zor nefes alıp verme, gıcık şeklinde öksürük ve hırıltılı solunum şeklinde kendini göstermektedir.
Kullanım Koşulları ve Çevreye Etkileri
Formaldehit çözeltisi cilt ve diğer maddeler için aşındırıcı özellik taşımaktadır. Bu özelliğinden dolayı kullanımı sırasında cilt korunmalı ve özellikle gözle teması engellenmelidir. Depolanması sırasında metal kaplar kesinlikle tercih edilmemeli ve alt raflarda bulundurulmasına dikkat edilmelidir. Serin ortamlarda depolanması sağlanmalı, ısınması durumunda oluşan buharın havayla tepkime vererek patlama oluşumu engellenmelidir.
Yapılan araştırmalar neticesine insanlar için kanserojen bir madde olması göz önünde bulundurularak kullanımı ve bertarafı sağlanmalıdır. Bertaraf edilirken kesinlikle kanalizasyonlara dökülmemeli, sucul ortamlar kullanılmamalıdır. Uygun olan ve uluslararası kabul edilmiş bertaraf yöntemlerinin uygulanması sağlanmalıdır.
Nedir? kategorisindeki diğer içerikleri de okumanızı tavsiye ederiz!
