Günlük hayatımız dahil olmak üzere bir sorunu çözmek için temel nedenini/ nedenlerini ararız. Bunu yaparken de sorun olabilecek nedenleri yani olasılıkları düşünmez miyiz? Ishikawa diyagramının yaptığı da tam olarak budur. Kaoru Ishikawa tarafından 1943 yılında kullanılmaya başlanan problem çözme tekniklerinden biri olan Ishikawa diyagramı firmaların kalite departmanlarında sıklıkla kullandığı yedi kalite aracından biridir. Balık gövdesini andıran şekil yapısıyla ismi balık kılçığı olarak bilinmektedir. Bunun yanı sıra Fishikawa diyagramı, Balıksırtı diyagramı, Neden-sonuç diyagramı gibi birçok farklı ismi de vardır.
Japonya’da kullanılmaya başlanan balık kılçığı diyagramı çok kısa zamanda yaygınlaşmıştır. Sorunları çözerken kendine özgü görselliğinden yararlanılması çözümü hızlandırırken aynı zamanda yaratıcılığı da ön plana çıkartarak diyagramın ne kadar etkili olduğunu bir kez daha gözler önüne sermiştir.
Peki bu yöntem hangi durumlarda kullanılabilir?
- Problemin olası nedenlerini bulmak için,
- Firma içerisinde oluşan dar boğazların tespitinde,
- Mevcut bir ürünün geliştirilmesi esnasında ya da pazar içerisinde tutunmasında ,
- Sürekli tekrar eden sorunların kesin çözümünü sağlamak için kullanılabilir.
Kaoru Ishikawa Kimdir?
Kaoru Ishikawa, toplam kalite yönetimi üzerine çalışıp katkıda bulunan liderlerden biridir. 1939 yılında Tokyo Üniversitesi Uygulamalı Kimya Bölümü mezunudur. Japon Bilim adamları ve Mühendisleri Derneği’nde kalite kontrol çemberleri üzerine çalışmalar yapmıştır.
Ishikawa’ya göre kalite sorunlarını çözmenin kalite geliştirme araçları ve kalite yönetiminin etkin bir şekilde firmalarda kullanımına çalışanların da dahil olması ile mümkün olacağını savunmuştur. Bu amaç doğrultusunda 1962 yılında kalite çemberlerini geliştirmiştir.
Kalite geliştirme araçları ; neden-sonuç diyagramları, pareto analizi, histogram, kalite çemberleri vb. istatistiksel araçlardır. Bu araçlardan “neden-sonuç diyagramı” Kaoru Ishikawa tarafından geliştirildiği için ismi kalite yönetimi literatüründe “Ishikawa diyagramı” olarak anılmıştır.
Ishikawa’nın kalite yönetimi için temel fikirler şunlardır;
- Kalite kontrol tekniklerinden yararlanın,
- Kalite kontrol tekniklerinin sürekliliğini sağlayın,
- Sorunların ve gelişimlerin farkında olun.
Balık kılçığının kullanıldığı sektörler;
Problem detaylandırılması yapılırken “İnsan, Makine , Yöntem ve Malzeme” şeklinde 4 ana kategoriye ayrılmış olsa da farklı sektörler için ana başlıklar değişebilmektedir. Üretim kategorisinde bu dört ana başlığı görürken ki bu durum ihtiyaç dahilinde çoğaltılabilir ya da azaltılabilir. Örneğin; ölçüm değerleri, çevre koşulları gibi başlıklar eklenebilir. Bir pazarlama sektöründe problem ele alındığında “Fiyat, Ürün, Reklam vb. ” gibi farklı başlıklar kullanılabilmektedir. Hizmet sektöründe balık kılçığı modelini ele alırsak da karşımıza “Ürün, Ulaştırma Hızı, Tedarikçiler vb.” başlıklar oluşturulabilir. Bu durum tamamen problemin ihtiyacına bağlı olarak gelişmektedir.
Balık kılçığı tekniği nasıl uygulanır?
Balık kılçığı yöntemini uygulamak için öncelikle bir ekibe ihtiyacınız var. Bu ekip problem ile ilgili bilgili kişilerden oluşmalıdır. Böylece çözüme ulaşmak daha hızlı olacaktır. Ekip kurulduktan sonra izlenecek adımlar şu şekildedir;
- Bir kağıda ya da sunum tahtasına belirlenen problem balığın başı olacak şekilde sağ tarafa doğru bir ok çizilerek (omurga) problem yazılır.
- Daha sonrasında balığın omurgasını çizilir. Sorunun kaynağını belirlemek için grup tarafından beyin fırtınası gerçekleştirilir. Belirlenen ana başlıklar omurgadan oklar çıkarılarak yazılır. Yani belirlenen ana nedenler balığın kemiklerini oluşturacaktır.
- Daha sonrasında ana başlıklar altında alt nedenler sorgulanarak yazılır. Böylece görselleştirme tamamlanır.
- Balık kılçığı üzerinde çalışan grup ana problemi bulmak için beyin fırtınası yaparlar. Ta ki ana problem belirlenip anlaşmaya varılana kadar analiz devam eder.
- Problem bulunduktan sonra çözüm yolları için bir kez daha beyin fırtınası gerçekleştirilir. Uygulanacak çözüm herkes tarafından kabul gördüğünde işlem tamamlanmış olur.
Balık kılçığı diyagramı faydaları nelerdir?
- Çalışanların grup çalışması becerilerini geliştirir.
- Görselliği sayesinde sorunu oluşturacak olası nedenler toplu halde görülür ve problemin kaynağı hızlıca bulunabilir.
- Problem tek bir sebepten kaynaklanmıyorsa diğer sorunun da tespitini sağlar.
- Geçici değil kalıcı çözümler sunar.
- Verimlilik sağlayarak işletmenin kalitesini artırır.
- Çalışanların çok yönlü düşünmesini sağlar.
Son olarak şunları eklemek isterim. Grup etkinliklerinde, çalışanlar grup liderinden fikir beyan etme konusunda çekinebilirler. Bu durumu önlemek için daha rahat bir çalışma ortamı ve grubu yöneten kişinin tarafsız hareket etmesi çalışmanın verimliliğini artıracaktır. Çalışanlarınızın yeteneklerini ortaya çıkarmasına izin verin. Böylece bütün çalışanların katılımı sağlanır. Özgür ve yenilikçi yaklaşımlarla karşılıklı gelişebilirsiniz.
Mühendislik kategorisinde bulunan diğer içerikleri de okumanızı tavsiye ederiz !
Kaynaklar
https://whatis.techtarget.com/definition/fishbone-diagram
https://tr.wikipedia.org/wiki/Kaoru_Ishikawa
