Kaynak işlemi özellikle metal malzeme üretimi yapan iş yerlerinde sıklıkla olmakla beraber birçok farklı iş kolunda kullanılmaktadır. Üretime yardımcı olarak kullanılan kaynak işlemleri geçmişten günümüze tercih edilen bir yöntem olarak önemini korumaktadır.
Kaynak Nedir?
Kaynak, iki ya da daha fazla metal parçanın ısı veya basıncın yardımıyla birleştirilmesi işlemidir. Kaynak işlemi uygulanacak metaller dışında malzeme kullanılmaksızın yapılan işleme otojen kaynak denilmektedir. Dolgu maddesi tercih edilen durumlarda metal dışında farklı erime noktasında alaşımlar tercih edilir.
Kaynak teknikleri genel anlamda elektrik ark kaynağı, lazer kaynağı ve oksijen – gaz altı kaynağı olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Her teknikte çok yüksek sıcaklıklara (~ 3000 oC) çıkılarak metal ergitilerek birleştirme işlemi sağlanmaktadır.
İş sağlığı ve güvenliği açısından kaynak işleri değerlendirilmesinde kullanılan kaynak teknikleri çok iyi bilinmelidir. Kaynak tekniğine göre kullanılan ve ortaya çıkabilecek toz ve gazların göz önünde bulundurularak değerlendirmesi yapılmalıdır.
Kaynak İşlerinde İş Kazaları
Yapılan araştırmalara göre kaynak işlerinde gözlemlenen kazaların çoğu kaynaklı imalat ve bakım onarım sırasında oluştuğu bilinmektedir. Kaynak tekniklerine göre yapılan değerlendirmede ise ark kaynağına bağlı iş kazalarının diğer tekniklere göre daha fazla iş kazasına neden olduğu saptanmıştır.
Kaynak işlerinde çalışanlar ve çevre de bulunanlar genel olarak kaynak esnasında ortaya çıkan kimyasal gaz ve tozlara, çevreye yayılan zararlı ışınlara, meydana gelen gürültüye, işlem sırasında oluşan ergonomik kaynaklı strese ve bunun dışında elektrikle çalışmaya bağlı tehlikelere maruz kalmaktadır. Bu gibi tehlikeler ve potansiyel risklerinden korunmak adına ilk olarak tehlikenin kaynağında önlenmesi sağlanmalı ve toplu koruma yöntemlerine önem verilmelidir.
Kaynak işlemi öncesi gerekli mühendislik hesaplamaları, yasal mevzuata uygun testler uygulanmalı ve devamın da kaynak işlemi ve sonrası bir döngü halinde incelemeye alınmalıdır.
Kaynak İşlerinin Barındırdığı Başlıca Tehlikeler ve Önlemleri
Elektrik
Kullanılan ekipmanların gerekli bakımları aksatılmamalı, çıplak elle çalışma yapılmamalıdır.
Gerekli topraklama işlemleri yapılmalıdır.
Deneyimli nitelikli çalışanlar tarafından işlemler yapılmalıdır.
Koruyucu kıyafet ve eldivenler kullanılmalıdır.
Elektromanyetik alan
Çalışma alanı olabildiğince bu alan dışında tercih edilmelidir.
Özellikle kalp pili bulunan kişilerin bu alanda bulunmaması sağlanmalıdır.
Işınlar
Çevreyi korumak adına iş alanına paravan sistemi kurulmalıdır.
Standartlara uygun kaynakçı maskesi kullanılmalı, deri önlük ve deri eldiven tercih edilmelidir.
Yangın –Patlama
Ortamda bulunan tüm yanıcı ve patlayıcı malzemeler uzaklaştırılmalıdır.
Tüm tank ve tüplerin regülatörlerinin güvenli bir basınçta temiz ve kuru olması sağlanmalıdır.
Yangın tüplerinin uygun ve kolay ulaşılabilir olması sağlanmalıdır.
Gaz tank ve tüpleri standartlara uygun renklerde olması sağlanmalıdır. (asetilen= sarı, oksijen= mavi, hidrojen= kırmızı, azot= yeşil vb.)
Tank ve tüplerin uygun alanlarda depolanması ve yağ, boya solvent gibi malzemelerden uzak tutulması sağlanmalıdır.
Toz, Duman ve Gazlar
Hava kirleticilerinden korunmak adına uygun genel ve lokal havalandırmalar sağlanmalıdır.
Havalandırma sistemlerinin amacına uygun şekilde projelendirilmesi yapılmalıdır.
Aktif karbon filtreler kullanılarak zararlı gaz ve buharların ortama yayılması önlenmelidir.
Çalışma koşullarına uygun maskelerin kullanılması sağlanmalıdır.
Sıcak yüzey
Direkt sıcak yüzeylere temastan korunmalıdır.
Uygun deri eldiven, deri tozluk ve deri önlük kullanılmalıdır.
Taşlama – kesme işlerinden kaynaklı tehlikeler
Ekipmanların koruyucusu çıkartılmamalıdır.
Ekipmanların gerekli bakımlarının yapılması sağlanmalıdır.
Koruyucu gözlük kullanılmalıdır.
Ergonomik zorlanmalar
Taşıma esnasında ergonomik kurallara uygun taşımalar gerçekleştirilmelidir.
Taşınacak nesne iki elle kavranmalı, tek kişi için 25 kg’ dan az yükler taşınmalıdır.
Kaynak alanı çalışanın rahat hareket etmesine olanak sağlamalıdır.
Gerekli durumlarda tezgah yüksekliği ayarlanabilir olmalıdır.
Gürültü
Daha az gürültülü yöntem tercih edilmeli.
Gürültünün teknik yollarla azaltılması sağlanmalıdır.
İş yeri ve çalışma alanları uygun şekilde düzenlenmelidir.
Perdeleme, kapatma ve gürültü emici örtüler gibi önlemler uygulanmalıdır.
İş ekipmanları için uygun bakım programları sağlanmalıdır.
Uygun kulak koruyucular tercih edilmelidir.
Kapalı ortamda çalışma
Oksijen seviyesi %19,5 – %23,5 arasında tutulmalıdır.
Tüple çalışma yapılacak kapalı ortamlarda kesinlikle tüplerin ortam dışında bulundurulması sağlanmalıdır.
İçerde oluşan kirli havanın temiz havayla değiştirilmesi sağlanmalıdır.
Yüksekte yapılan çalışmalar
Yüksekten düşmeyi önleyici iskele, ankraj noktaları veya yaşam hatlarının oluşturulması sağlanmalıdır.
Mühendislik kategorisindeki diğer makaleleri de okumanızı tavsiye ederiz!
