Yalın Üretim tekniklerinin belki de en önemlisi olan 5S; “Yalın Üretim Nedir? 7 Temel İsraf “ yazımızda bahsettiğimiz Toyota Üretim Sisteminde kullanılan bir metottur. İlk olarak Japonya’da kullanılmaya başlanılmış olup; iş yerinde tertip, düzen, temizlik ve disiplini sağlamak için kullanılan uygulanması kolay bir yöntemdir.

5S Tekniğinin Kullanım Amaçları

5S temelde çalışma ortamını ergonomik açıdan uygun hale getirerek verimlilik sağlamayı, aynı zamanda bunun sürekliliğini hedeflemektedir. 5S tekniğinin kullanım amaçlarını şu şekilde çoğaltabiliriz:

  • Kaliteyi artırmak
  • İş kazalarını azaltmak ve güvenli bir çalışma ortamı sunmak
  • Arızaları azaltmak
  • İsrafları azaltmak
  • Çalışma alanlarının etkin kullanımını sağlamak

5S adını Japonca 5 kelimenin birleşiminden almaktadır. Nedir bu kelimeler diyecek olursak kelimeleri Seiri, Seiton, Seiso, Seiketsu ve Shitsuke şeklinde sıralayabiliriz. Şimdi bunların ne ifade ettiklerini ayrıntılı bir şekilde inceleyelim:

Seiri ( Ayıklama)

5S tekniğinin ilk aşamasıdır. Bu aşamada çalışma ortamındaki tüm gereksiz nesnelerden kurtulmak amaçlanmaktadır. Malzemeleri doğru yerlere yerleştirmek ve sınıflandırmak, kirliliğin sebebini bulmak, temizlemesi kolay olmayan ve gereksiz alanları yok etmek, depoları düzenlemek gibi çalışmalar gerçekleştirilir. Örneğin; çalışma alanlarındaki gereksiz malzemelerin tanımlandığı kırmızı etiket kullanımı.

Seiton (Düzenleme)

Bu aşamada amaçlanan üretim alanındaki tüm nesneleri gerektiği zaman kolaylıkla bulabilmek ve rahat bir şekilde alabilmek için bir düzen kurulmasıdır. Bir malzemenin en fazla 30 sn’de bulunması hedeflenir. Bu düzenin kurulması için; yerleri tanımlamak veya işaretlemek, yerleşim planı oluşturmak, üretim alanına uyarı panoları yerleştirmek gibi yöntemler kullanılır. İSG çalışmaları bu kısımda yürütülmelidir. Malzeme kartları kullanılarak, malzemelerin kolaylıkla tanınması ve yerlerinin bilinmesi sağlanabilir. Malzemelerin stok miktarını belirten işaretlemeler kullanılabilir.

Yerleşim planı yapılırken yürüme israflarının kolaylıkla görülebileceği spagetti diyagramı kullanılabilir.  

Seiso (Temizlik)

Üretim alanının çöp ve yabancı maddelerden arındırılması, çalışanların temizlik ile ilgili sorumluluklarının tanımlanması, temizlik kontrollerinin yapılması ile gerçekleştirilir. Gereken tamir ve onarımlar bu aşamada gerçekleşir. Temiz bir iş yeri problemlerin ortaya çıkması ve çözülmesinde büyük kolaylık sağlamaktadır. En önemli adımlardandır.

Kirli, çöplerle dolu ve sağlıksız bir ortamda çalışanlar ne kadar verimli olabilir değil mi? Ya da kim pis bir ortamda mutlu bir şekilde çalışabilir?

5S Metodu Adımları

Seiketsu ( Standartlaştırma)

Bu aşamada, yapılan iyileştirmelerin ardından iş ortamının eski haline dönmemesi için yani standartlaştırılması amaçlanmaktadır. Bu amaçla olması gerekenin ve bulunan çözümlerin tanımlanması, sorumlulukların tanımının yapılması (sorumluluk kartları), tehlikeli bölgelerin işaretlenmesi, etiketlerin kullanılması, işaretlemelerin yapılması, renk göstergelerinin ( örneğin; yeşil renk çalışma alanlarını, turuncu renk koridorları ifade eder şeklinde), levhaların ve yol çizgilerinin ( yaya yolu, forklift yolu, yaya giremez vb.) kullanılması gibi yöntemler kullanılır.

Yapılan çalışmaların devamlılığı açısından standartlaştırma adımı çok önemlidir. Üretim alanının farklı noktalarında düzen farklı şekilde, farklı işaretlemeler ve göstergelerle sağlanırsa; bu düzen çalışmalarının başarılı olmasını güçleştirir. Örneğin, bu aşamada 5S çalışmalarının öncesi ve sonrası fotoğrafları panolara asılarak değişimin daha net görülmesi sağlanabilir.

Shitsuke (Disiplin-Süreklilik)

Burada ise daha önceki aşamalarda yapılan faaliyetlerin bir alışkanlık haline getirilmesi amaçlanır. Günlük, haftalık veya aylık denetimler yapılarak sağlanabilir. Çalışanların fikir ve önerileri dikkate alınarak, ödül sistemleri kullanılarak süreç daha başarılı hale getirilebilir.

5S sonu olmayan bir faaliyetler bütünüdür. Tüm bu faaliyetlerin gerçekleşebilmesi için en önemli şart çalışanların bu konuda bilinçlendirilmesidir. Böylece istenilen seviyeye ulaşılabilir ve bu teknikle amaçlanan verimli koşullar sağlanmış olur. Bu amaç doğrultusunda 5 adımdan önceki hazırlık evresinde gerekli eğitimler verilir ve planlar yapılır. İnternet üzerinden birçok fabrika ve iş yerinde uygulanmış olan 5S çalışmalarını öncesi ve sonrası şeklinde görerek inceleyebilirsiniz.

Sadece bir üretim sahasında değil hayatımızın her yerinde bu tekniği uygulamak mümkündür. Örneğin çalışma odamızda, kıyafet dolabımızda veya mutfak dolaplarında. Hatta 5S tekniğini hayat biçimimiz haline getirirsek kuşkusuz daha sade ve verimli bir hayata adım atmış oluruz.

Mühendislik kategorisinde bulunan diğer içerikleri de okumanızı tavsiye ederiz !