Yapay zeka adını duyunca hepimizin aklına süper zeki robotlar gelir ve onların bizi ele geçireceği hakkında kaygılar hissederiz. Fakat aslında yapay zeka sadece bizim rutin işlerimizi yapabilecek ve günlük yaşantımızda bize yardımcı olabilecek şekilde düşünülerek tasarlanan bir teknolojidir. Günümüzde de kullandığımız arama motorlarından telefonumuzdaki sanal asistanlara, herhangi bir internet sitesinde bize yapılan önerilerden dil algılayıp çeviri yapan sistemlere kadar birçok alanda yapay zekadan faydalanmaktayız.
İngilizce’de ‘Artificial Intelligence (AI)’ olarak isimlendirilen yapay zeka, kendine verilen görevi yerine getirebilmek için canlıları, en önemlisi de insan zekasını taklit eden ve kısa sürede topladığı bilgiler doğrultusunda çözüm veya öneri üretebilen bilgisayar destekli sistemdir.
Yapay Zekanın Sınıflandırılması
Yapay zeka genel olarak üç grupta incelenebilir.
- Gözetmensiz Öğrenme (Unsupervised Learning): Hedef çıktılar sisteme verilmez. Modelin kendi içinde verilen girdilerden bir şablon oluşturması beklenir.
- Gözetmeli öğrenme (Supervised Learning): Sistem, girilen verilerden yararlanarak oluşturduğu modelin sonuçlarını hedef çıktılar ile karşılaştırır ve oluşan hataları minimize etmeye çalışır.
- Kuvvetlendirmeli Öğrenme (Reinforcement Learning): Gözetmeli öğrenmenin özel bir halidir. Modele hedef çıktılar yerine, modelin çıktılarını ne ölçüde doğru olduğunu belirten dereceler verilir.
Yapay Zekanın Tarihçesi
Yapay zeka kavramı ‘Makineler düşünebilir mi?’ sorusu ile hayata geçmiştir. 1950 yılında bu soru ile Alan Turing tarafından ortaya çıkan yapay zeka, hala gelişimini sürdürmektedir.
- 1950’de Alan Turing, Turing testini geliştirdi. Bu testte denek olan kişinin sorularını cevaplayan bir bilgisayar ve bir insan kullanıldı. Sorularına cevap veren bilgisayar ve insanı görmeden iletişim kuran denek, bilgisayardaki teknolojinin insan olmadığını anlamaz ise bu sistem Turing testinden geçmiş olarak kabul ediliyordu.
- 1964’te yabancı bir yarışma programında yapay zeka insanlara karşı yarıştı. Programda daha önce şampiyon olmuş iki insana karşı yer alan IBM Watson, büyük bir başarı elde etti.
- 1997’de Deep Blue isimli yapay zeka, satranç oyununda Dünya şampiyonunu yenilgiye uğrattı.
- Daha sonraki yıllarda da yapay zeka tavla, scrabble ve hamle olasılığı en yüksek olan GO oyununda ‘super human’ seviyesine ulaştı. Şaşırtıcı şekilde insan oyunlarında başarılı olan yapay zeka 2018 yılına kadar bir bilgisayar oyununda insanlara karşı başarı gösteremedi.
- 2018 yılında Dota 2 oyununda kullanılan bilgisayar botları ‘high human’ seviyesine erişti. Günümüzde hala bilgisayar oyunları alanında yapay zeka geliştirme çalışmaları sürmektedir.
- 2019 yılında yapılan bir müzayedede ise yapay zeka tarafından yapılan bir portre 432 bin dolara (2.400.000 TL) satıldı.
2020 yılına bakacak olursak yaşadığımız pandemi dönemi ile birlikte çoğu kurum ve kuruluş dijitalleşmeye oldukça çok yatırım yaptı. Yapay zeka ile geliştirilen sistemler çok önem kazandı. Bu süreç teknolojik alandaki çalışma ve gelişmelerin hızlanmasına da vesile oldu.
Türkiye de yapay zeka temelli girişimcilik projeleri ve önemli kuruluşlarda yapay zeka destekli tasarım departmanları kurularak çalışmalara katıldı.
Yapay Zekanın Yetenekleri
- İnsan konuşmasını tanıma ve anlama
- İçerik sıralaması gerektiren ağ dağılımı
- Yüksek strateji gerektiren oyunları oynayabilme kabiliyeti
- Otonom otomobiller
- Karmaşık veri çözümleme
- Askeri simülasyon
- Fotoğraf ve video çözümleme
Yapay zeka bu yetenekleri gerçekleştirirken de nöral ağlar, ekonomi, istatistik, olasılık ve matematiksel optimizasyon gibi araçları kullanır.
Yapay Zekanın Kullanım Alanları
- Önerici sistemler: Kullanıcıların geçmiş davranışlarından yararlanarak yeni içerik önermede, genellikle sosyal medya, e-ticaret, video siteleri vb. sayfalarda kullanılır.
- Makine çevirisi: Bir dilde ifade edilen cümleyi farklı bir dile çevirmek için birçok site ve uygulamada kullanılır. (Google Translate, Microsoft Tercüman, Yandex Çeviri vb.)
- Sinyal işleme: Ses ve görüntü gibi sinyalleri işleyerek yüz veya ses tanıma gibi teknolojilerde bilgi çıkarımı yaparken kullanılır.
- Prosedürel içerik üretimi: Rassal yöntemler kullanarak yapay içerik üretme işlemlerinde kullanılır. Örneğin, üretimsel müzik yapabilir ve video oyunlarındaki prosedürel dünyaları oluşturabilir.
- Regresyon analizi: Geçmiş verilere dayanarak bir değişkenin gelecekteki değerini tahmin edebilir. (Ekonomi, hava durumu vb.)
Bilim kategorisinde bulunan diğer makaleleri de okumanızı tavsiye ederiz!
