Saat kulesi geleneği ilk olarak 13. yüzyıl da Avrupa’da başlamış, 16. yüzyıl sonlarında Anadolu’ya Osmanlı topraklarına sirayet etmiştir. Batı’da çoğunlukla kilise ve saray binalarına inşa edilirken Osmanlı’da meydanlara ve tarihi yapıların yakınlarına inşa edilmiştir.
Sultan II. Abdülhamid Han kendisinden önceki padişahlara göre sanata daha çok önem vermekteydi. Saatlere olan hayranlığından, tahta çıkışının 25. yılı şerefine Anadolu’daki Valilere saat kulesi yaptırılması fermanını vermiştir. Bu olay saat kulelerinin yaygınlaşması yolunda önemli bir adım kabul edilmiştir. Bu dönemde yaptırılan ve günümüzde hala var olan en gözde saat kulelerinin birkaçından bahsedeceğim.
1) İzmir Saat Kulesi
Saat kuleleri birçok ilde merkezi ve şehrin sembolü kabul edilmiş olsa da saat kulesi denilince akla ilk İzmir gelir.
İzmir’de Osmanlı padişahı II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıl dönümünü kutlamak için 1901’de inşa edilmiştir. 1974 yılındaki depremden sonra deprem saati olan 02.04’de 2 yıl sabit kalmıştır. Yapılan onarımlardan sonra saatler tekrar çalışır hale gelmiştir. İzmir Saat Kulesi’nin yüksekliği 25 metredir.
2) Dolmabahçe Saat Kulesi
1890–1895 yılları arasında Sultan II. Abdülhamit tarafından yaptırılmıştır. Dolmabahçe saat kulesi zamanı göstermenin yanında hava durumu hakkında da bilgi vermektedir. Dört tarafa yerleştirilen barometreler havanın Fırtına-Rüzgar-Yağmur-Mütehavvil-Sabit hava olup olmadığını göstermektedir.
Dolmabahçe Saat Kulesi, 12×12 metrelik alanda aşağıdan yukarıya doğru daralmakta ve yüksekliği 27 metredir.
3) Bursa Tophane Saat Kulesi
Bursa saat kulesi, Tophane parkının içinde Osman Gazi ve Orhan Gazi türbelerinin yanında bir tepede bulunmaktadır.
İlk olarak Sultan Abdülaziz döneminde yangın kulesi olarak yaptırılmıştır. 1900’lü yıllarda hasar gören kule. II. Abdülhamid Han’ın tahta çıkışının 30. yılında Vali Reşit Mümtaz Paşa tarafından saat kulesi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Tophane Saat Kulesi, 25 metre yüksekliğindedir. Kuleye dört basamakla çıkılan yuvarlak kemerli ahşap kapıdan girdikten sonra 89-90 basamakla kuleye ulaşılır.
4) Kayseri Saat Kulesi
Kayseri Cumhuriyet Meydanı’nda bulunur, Sultan II. Abdülhamit’in emriyle 1906 yılında yaptırılmıştır.
Diğer saat kulelerinden yanındaki muvakkithanesi (namaz saatleri ayarlanan yer) ile farklılık göstermektedir. Muvakkithane gerçekten de kullanıldı mı bilinmiyor ama yapı askeri işlemler için kullanılmıştır. Atatürk 13 Ekim 1924’de Kayseri’ye geldiğinde halkı buradan selamlamıştır.
Kayseri Saat Kulesi kare planlı, 10 m. yüksekliğinde, üç kattan oluşmaktadır.
5) Çanakkale Saat Kulesi
II. Abdülhamid Han döneminde 1897 yılında İtalyan Konsolosu Vitalis Gaptirole’nin yardımlarıyla şehrin Valisi Cemil Paşa tarafından yapılmıştır.
Üzerindeki kitabe kulenin aslında şehre su getirilmesi amacıyla yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Bu da saat kulelerinin sadece zamanı tanımak amacıyla yapılmadığının aynı zamanda su deposu olarak kullanıldığını göstermektedir. Saat kulesinin tepesindeki çan ise yangının şehre haber verilmesi yangından herkesin haberdar olmasını sağlamak içindir.
Saat kulesi 20 metre yüksekliğinde ve beş katlıdır. Kare planlı ve aşağıdan yukarıya doğru incelmektedir.
6) Kastamonu Saat Kulesi
Kastamonu Saat Kulesi, Sürgün Saat olarak da adlandırılır. Şehrin doğusunda Sarayüstü tepesinde şehre hakim bir noktada bulunan Saat Kulesi 1885 yılında II. Abdülhamit’in emriyle Vali Abdurrahman Nurettin Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Kastamonu Saat Kulesi yaklaşık 12 metre yüksekliğinde, Doğu Arap rakamlarının yer aldığı 1,60 metre çapındaki saat kadranından oluşmaktadır.
7) Antalya Saat Kulesi
II. Abdülhamid’in isteği doğrultusunda 1901 yılında, Sadrazam Küçük Sait Paşa tarafından yaptırılmıştır. Yüksekliği 14 metre olan saat kulesi kare tabanlıdır. Dört tarafında birer saat ve tepesinde bir çan bulunmaktadır.
8) Bilecik Saat Kulesi
II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıl dönümünde valilere, saat kulesi yapımıyla ilgili göndermiş olduğu fermanla 1907 yılında, Bilecik’te Ertuğrul Mutasarrıfı Musa Kazım Bey tarafından yaptırılmıştır.
15 metre yüksekliğinde olan kule, İstasyon Caddesinde bulunan idadi mektebinin yakınına inşa edilmiştir.
. . .
Osmanlı zamanında ki saat kulelerinin birçoğu yıkılmıştır. Günümüze kadar gelen saat kuleleri onarılmış ya da yeniden yapılmışlardır.
Fikir ve Sanat kategorisinde bulunan diğer yazıları da okumanızı tavsiye ederiz!
